मराठवाडा मुक्तिसंग्राम दिन – स्वातंत्र्याचा सुवर्णअध्याय
17 सप्टेंबर हा दिवस मराठवाडा मुक्तिसंग्राम दिन म्हणून साजरा केला जातो. हैदराबाद निजामाच्या ताब्यात असलेला मराठवाडा भारतीय लष्करी कारवाईनंतर मुक्त झाला. जाणून घ्या या ऐतिहासिक दिवसाचे महत्त्व आणि पार्श्वभूमी..
प्रस्तावना
भारत 15 ऑगस्ट 1947 रोजी स्वतंत्र झाला. मात्र स्वातंत्र्य मिळूनही अनेक संस्थानं भारतात विलीन झाली नव्हती. त्यामध्ये हैदराबाद संस्थानाचाही समावेश होता. निजामाच्या ताब्यात असलेला मराठवाडा भागही या अडचणीत होता. अखेरीस 17 सप्टेंबर 1948 रोजी भारतीय लष्कराने ‘ऑपरेशन पोलो’ या लष्करी मोहिमेद्वारे निजामशाही संपवून मराठवाड्याला भारतात विलीन केले. हा दिवस आज मराठवाडा मुक्तिसंग्राम दिन म्हणून ओळखला जातो.
ऐतिहासिक पार्श्वभूमी
-
हैदराबाद संस्थान हे स्वतंत्र भारतातील सर्वांत मोठे संस्थान होते.
-
तेव्हा मराठवाड्यातील 8 जिल्हे निजामाच्या अधिपत्याखाली होते.
-
निजाम भारतात सामील होण्यास तयार नव्हता.
-
मराठवाड्यातील जनतेने स्वातंत्र्यासाठी मोठा संघर्ष उभारला.
-
अनेक ठिकाणी आंदोलने, सत्याग्रह, शौर्यपूर्ण लढे झाले.
ऑपरेशन पोलो – लष्करी कारवाई
-
भारतीय लष्कराने 13 सप्टेंबर 1948 रोजी ऑपरेशन पोलो सुरू केले.
-
केवळ पाच दिवसांत म्हणजे 17 सप्टेंबर 1948 रोजी निजामशाहीचा अंत झाला.
-
मराठवाड्यासह संपूर्ण हैदराबाद संस्थान भारतीय संघात सामील झाले.
मराठवाडा मुक्तिसंग्रामातील हुतात्मे
या लढ्यात अनेक स्वातंत्र्यसैनिकांनी आपले प्राण अर्पण केले.
त्यामध्ये गोविंदभाई श्रॉफ, स्वामी रामानंद तीर्थ, वसंतराव नाईक, शिवचरित्रप्रेमी युवाशक्ती यांचा विशेष उल्लेख करावा लागतो.
जनतेच्या या संघर्षामुळेच मराठवाड्याला खरी स्वातंत्र्याची भेट मिळाली.
मराठवाडा मुक्तिसंग्राम दिनाचे महत्त्व
-
हा दिवस आपल्याला स्वातंत्र्याचे मोल लक्षात आणून देतो.
-
निजामशाहीतील जनतेने केलेल्या संघर्षाची आठवण करून देतो.
-
आजच्या पिढीला एकतेचे आणि शौर्याचे धडे देतो.
-
मराठवाडा विद्यापीठासह विविध संस्था या दिवशी कार्यक्रम, व्याख्याने, परेड व स्मरण सोहळे आयोजित करतात.
निष्कर्ष
17 सप्टेंबर – मराठवाडा मुक्तिसंग्राम दिन हा केवळ एक ऐतिहासिक दिन नाही, तर स्वातंत्र्य, धैर्य आणि देशभक्तीचा जाज्वल्य प्रतीक आहे. निजामशाहीतून मुक्त झालेल्या मराठवाड्याच्या संघर्षाची कहाणी आजही प्रेरणादायी ठरते. या दिवशी आपण त्या शूरवीरांना आदरांजली वाहून स्वातंत्र्याचा संकल्प दृढ करतो.
मराठवाडा मुक्तिसंग्राम दिन, 17 सप्टेंबर, ऑपरेशन पोलो, निजामशाही, मराठवाडा इतिहास, मराठवाडा स्वातंत्र्यसंग्राम
मराठवाडा मुक्ती संग्राम दिन – MCQs
1. मराठवाडा मुक्ती संग्राम दिन कोणत्या दिवशी साजरा केला जातो?
A) 15 ऑगस्ट
B) 26 जानेवारी
C) 17 सप्टेंबर
D) 1 मे
✅ उत्तर: 17 सप्टेंबर
2. हैदराबाद संस्थानाचा भारतात विलय कधी झाला?
A) 15 ऑगस्ट 1947
B) 17 सप्टेंबर 1948
C) 1 मे 1960
D) 26 जानेवारी 1950
✅ उत्तर: 17 सप्टेंबर 1948
3. मराठवाडा कोणाच्या अधिपत्याखाली होता?
A) ब्रिटिश
B) निजाम
C) पेशवे
D) मराठे
✅ उत्तर: निजाम
4.निजामाने भारतात विलीन होण्यास काय भूमिका घेतली?
A) संमती दिली
B) नकार दिला
C) विलंब केला
D) ब्रिटिशांची मदत घेतली
✅ उत्तर: नकार दिला
5.निजामाच्या सैन्यातील दहशतवादी गटाचे नाव काय होते?
A) हुरज
B) रझाकार
C) मुघल
D) लष्कर-ए-हैदराबाद
✅ उत्तर: रझाकार
6. रझाकारांचा नेता कोण होता?
A) कासिम रिजवी
B) निजाम उस्मान अली
C) सैयद अहमद
D) सरदार पटेल
✅ उत्तर: कासिम रिजवी
7. भारतीय सरकारने कोणते लष्करी अभियान हाती घेतले?
A) ऑपरेशन स्वराज
B) ऑपरेशन पोलो
C) ऑपरेशन विजय
D) ऑपरेशन स्टार
✅ उत्तर: ऑपरेशन पोलो
8. ऑपरेशन पोलो कधी सुरू झाले?
A) 10 सप्टेंबर 1948
B) 13 सप्टेंबर 1948
C) 15 सप्टेंबर 1948
D) 17 सप्टेंबर 1948
✅ उत्तर: 13 सप्टेंबर 1948
9. ऑपरेशन पोलो किती दिवस चालले?
A) 2 दिवस
B) 5 दिवस
C) 10 दिवस
D) 15 दिवस
✅ उत्तर: 5 दिवस
10.निजामाने भारतीय लष्करासमोर शरणागती कधी पत्करली?
A) 15 सप्टेंबर 1948
B) 16 सप्टेंबर 1948
C) 17 सप्टेंबर 1948
D) 18 सप्टेंबर 1948
✅ उत्तर: 17 सप्टेंबर 1948
11. निजामाचे सैन्य कोणासमोर शरण आले?
A) ब्रिटिश सैन्य
B) भारतीय लष्कर
C) पाकिस्तान सैन्य
D) पोर्तुगीज
✅ उत्तर: भारतीय लष्कर
12. मराठवाड्यातील जनतेला गुलामीतून मुक्तता कधी मिळाली?
A) 15 ऑगस्ट 1947
B) 17 सप्टेंबर 1948
C) 26 जानेवारी 1950
D) 1 मे 1960
✅ उत्तर: 17 सप्टेंबर 1948
13. या दिवशी मराठवाड्याने काय अनुभवले?
A) युद्ध
B) स्वातंत्र्याचा श्वास
C) पराभव
D) विभाजन
✅ उत्तर: स्वातंत्र्याचा श्वास
14. मुक्ती संग्रामात कोण बलिदान दिले?
A) ब्रिटिश अधिकारी
B) शूर वीर
C) रझाकार
D) निजाम
✅ उत्तर: शूर वीर
15. स्वातंत्र्यवीरांनी कोणाविरुद्ध लढा उभारला?
A) ब्रिटिश
B) निजाम व रझाकार
C) पोर्तुगीज
D) फ्रेंच
✅ उत्तर: निजाम व रझाकार
16. हैदराबाद संस्थानात कोणकोणते प्रदेश होते?
A) मराठवाडा, तेलंगणा, कर्नाटकाचा काही भाग
B) महाराष्ट्र, गुजरात, गोवा
C) पंजाब, हरियाणा, दिल्ली
D) बंगाल, बिहार, उडिशा
✅ उत्तर: मराठवाडा, तेलंगणा, कर्नाटकाचा काही भाग
17.मराठवाडा मुक्तीसाठी झालेला लढा कोणत्या इतिहासाचा महत्त्वाचा अध्याय आहे?
A) जागतिक इतिहासाचा
B) भारतीय इतिहासाचा
C) मराठा साम्राज्याचा
D) ब्रिटिश इतिहासाचा
✅ उत्तर: भारतीय इतिहासाचा
18. हैदराबादच्या विलयानंतर मराठवाड्याचा समावेश कुठे झाला?
A) आंध्र प्रदेशात
B) तेलंगणात
C) महाराष्ट्रात
D) कर्नाटकमध्ये
✅ उत्तर: महाराष्ट्रात
19. महाराष्ट्रातील सर्व जिल्ह्यांमध्ये कोणता दिवस साजरा होतो?
A) हुतात्मा दिन
B) मुक्ती संग्राम दिन
C) स्वातंत्र्य दिन
D) संविधान दिन
✅ उत्तर: मुक्ती संग्राम दिन
20.17 सप्टेंबर हा दिवस कोणत्या स्मृतीसाठी पाळला जातो?
A) स्वातंत्र्यवीरांचा विजय
B) वीर शहीदांना अभिवादन
C) भारतीय लष्कराचा पराभव
D) निजामाचा गौरव
✅ उत्तर: वीर शहीदांना अभिवादन
टिप्पणी पोस्ट करा